Төтенше жағдайлар кезіндегі қайғылы оқиғалардың алдын алу: Қазақстан тәжірибесі

Төтенше жағдайлар табиғаттың әртүрлі тосын мінезінен немесе кейде адами факторлар әсерінен де орын алып жатады. Олар (жер сілкінісі, су тасқыны, өрт) және техногендік (жарылыс, химиялық заттардың төгілуі) сипатта болуы мүмкін. Мұндай сәттерде басты міндет — жедел әрекет етіп қана қоймай, адам шығынын болдырмау үшін қайғылы жағдайлардың алдын алу.

Қазақстан — географиялық және климаттық ерекшелігіне байланысты түрлі төтенше жағдайларға жиі тап болатын ел. Соңғы жылдары еліміз осы салада біршама тәжірибе жинақтап, өмірді сақтап қалуға мүмкіндік берген нақты мысалдарды көрсетті, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы. Оған тіпті бірнеше мысалдар келтіруге болады:

Жамбыл облысындағы өрт: адам факторы мен еріктілер рөлі

2024 жылдың мамыр айында Жамбыл облысындағы жайылымдық алқаптарда өрт шығып, күшті желдің әсерінен өрт тез таралды. 1500 гектардан астам жер жапа шекті, жақын маңдағы ауылдарға қауіп төнді. Дегенмен, төтенше жағдайлар қызметі мен еріктілердің шұғыл және үйлесімді жұмысының арқасында адам шығыны болмады.

Бұл жағдайда 2021 жылғы Шығыс Қазақстандағы орман өртінен кейін енгізілген дағдарысқа қарсы жоспарлар, тұрғындармен оқу-жаттығулардың жиі өткізілуі шешуші рөл атқарды. Бүгінде ел бойынша әр өңірде мобильді топтар жұмыс істейді, ал тұрғындар арасында қауіпсіздік бойынша түсіндіру шаралары жүйелі түрде жүргізілуде.

Маңғыстау мен Павлодардағы су тасқыны: күтпеген сценарийлер

2025 жылдың басында Маңғыстау облысында әдеттегіден тыс су тасқыны болды. Қардың ерте еруі салдарынан дренаж жүйесінің нашарлығынан бірқатар елді мекендерді су басты. Бұл өңір үшін мұндай табиғи құбылыс сирек болатын. Ал Павлодар облысында көктемгі тасқындар жыл сайын қайталанып тұрғанымен, алдын ала жасалған дайындықтың арқасында ондаған үй құтқарылып қалды.

Екі жағдайда да негізгі рөлді жергілікті тұрғындар атқарды — олар ТЖ кезінде қалай әрекет ету керектігін оқыған, су тарту техникасын пайдалануға дағдыланған, қарттар мен балаларды эвакуациялау жұмыстарын өздері ұйымдастырған.

Арыс оқиғасы — ұмытылмас сабақ

2019 жылы Арыс қаласындағы әскери қоймада болған жарылыс — еліміздегі ең ауыр техногендік апаттардың бірі болды. Бірнеше адам қаза тауып, жүздеген адам жарақат алды. Осы оқиға елдегі қауіпті нысандардың орналасуына, олардың сақталу жүйесіне, сондай-ақ эвакуациялау тәртібіне қайта қарауға себеп болды.

Кейін әскери қоймалар халықтан алыс аумақтарға көшірілді, ал мектептерде төтенше жағдай кезіндегі іс-қимылдар бойынша арнайы сабақтар енгізілді. Бұл — қауіптің алдын алудың нақты нәтижесі.

Қауіптің алдын-алу-көп жамандықтан сақтайды

Бүгінде Қазақстанда төтенше жағдайлар жүйесіне цифрлық технологиялар белсенді енгізілуде. “Darmen” атты мобильді қосымша арқылы халық шұғыл хабарламаларды уақытылы алып отырады. Алматы мен Астанада автоматтандырылған дауыс зорайтқыштар мен сиреналар орнатылған, олар жер сілкінісі, террорлық қауіп төнген жағдайда іске қосылады.

Сейсмикалық қауіпті аймақтарда (әсіресе Алматыда) үнемі жер сілкінісіне қарсы оқу-жаттығулар өтеді. Халыққа “өмір үшбұрышы” ұғымы түсіндіріліп, “дабыл сөмкесі” дайындау бойынша кеңестер беріледі.

Қорытынды: қауіпсіздік — ортақ міндет

Қазақстан тәжірибесі көрсеткендей, төтенше жағдайлар кезіндегі қайғылы оқиғалардың алдын алу — жүйелі дайындықты талап ететін іс. Ол үшін:

• тұрғындарды тұрақты түрде ақпараттандыру;
• оқу-жаттығуларды жиі өткізу;
• инфрақұрылымды жаңарту;
• жауапты қызметтер арасындағы нақты рөлдерді бөлу;
• еріктілер қозғалысын дамыту қажет.

Әрбір төтенше жағдай — елдің дайындық деңгейінің сын-қатері. Тәуекелдерді толық жою мүмкін емес, алайда оның салдарын азайтуға болады. Бұл бағытта Қазақстан жыл сайын алға жылжып келеді.