Британия Палестинаны мойындамақ: Геосаяси ахуал қалай өзгереді?

2025 жылы Ұлыбритания үкіметінің Палестина мемлекетін ресми түрде мойындау туралы мәлімдемесі халықаралық қауымдастықты елең еткізді. Бұл шешім Израиль мен Палестина арасындағы ұзақ жылдарға созылған даудың жаңа кезеңге аяқ басқанын көрсетіп отыр. Сарапшылардың пікірінше, бұл тек Таяу Шығыс аймағы үшін ғана емес, бүкіл әлемдік геосаяси тепе-теңдікке әсер етуі мүмкін.

Ұлыбритания не үшін қадам жасады?

Ұлыбритания – тарихи тұрғыдан Таяу Шығыстағы ықпалды державалардың бірі. 1917 жылғы Бальфур декларациясы мен кейінгі мандаттық кезеңде Британия Израиль-Палестина мәселесінде үлкен рөл атқарды. Осы уақытқа дейін Лондон екі тарапты да бейбіт келісімге келуге шақырып, нейтралды ұстанымда болған. Алайда соңғы жылдары Израильдің қатаң саясаты, Газа секторындағы гуманитарлық дағдарыс пен халықаралық қысым Британияны нақты ұстаным білдіруге итермеледі. Сонымен қатар, Британия Еуроодақтан шыққан соң өзін халықаралық аренада дербес, жауапты ойыншы ретінде көрсеткісі келеді.

Геосаяси салдары қандай болады?

1. Еуропа ішіндегі ықпал Британияның бұл шешімі басқа Батыс елдеріне де ықпал етуі мүмкін. Мәселен, Испания, Ирландия және Норвегия 2024 жылы Палестинаны мойындаған болатын. Егер Франция немесе Германия да осы бағытта қадам жасаса, бұл Израильге үлкен саяси қысым болмақ.
2. АҚШ-пен қарым-қатынас Америка Құрама Штаттары — Израильдің негізгі одақтасы. Британияның бұл әрекеті Уашингтон мен Лондон арасындағы стратегиялық әріптестікке әсер етуі мүмкін. Бірақ Байден әкімшілігі Израиль үкіметінің ультраоңшыл бағытын ашық қолдамайтындықтан, Британияға қарсы күрт реакция болмайтын шығар.
3. Израиль мен араб әлемі Палестинаның мойындалуы Израильдің халықаралық оқшаулануын арттыруы мүмкін. Бұл әсіресе Батыс елдерінің арасында байқалса, Израильге үлкен дипломатиялық соққы болады. Ал араб және мұсылман елдері Британияның бұл шешімін оң қабылдайды. Сауд Арабиясы, Катар, Иордания секілді елдер Британиямен байланысын нығайтуы ықтимал.

Палестина үшін нені білдіреді?

Ұлыбритания сынды ірі держава тарапынан мойындалу — Палестина үшін тарихи оқиға.

Бұл:

• БҰҰ деңгейінде мойындалуына жол ашуы мүмкін;
• Халықаралық көмек пен инвестиция көлемін арттыруға себеп болады;
• Палестинаның заңды мемлекеттік құрылым ретіндегі статусын күшейтеді.

Қазақстан мен Орталық Азия үшін маңызы

Фото: ЖИ, Ulysmedia

Бұл өзгеріс тікелей біздің аймаққа әсер етпеуі мүмкін. Алайда Қазақстан бейбітшілікті қолдайтын ел ретінде өз ұстанымын айқын көрсетуі мүмкін. Сонымен қатар, мұсылман әлеміндегі ел ретінде Қазақстан Палестинаға гуманитарлық қолдау білдіруді күшейтуі ықтимал.

Ұлыбританияның Палестинаны мойындауы — Таяу Шығыс дағдарысында жаңа парақтың ашылуы. Бұл шешім тек бір мемлекеттің әрекеті емес, бүкіл әлемдік саясаттың бағытына әсер ететін тарихи қадам. Алдағы уақытта басқа елдердің де осындай қадамға баратыны немесе Израильдің саясатын қайта қарастыратыны әбден мүмкін. Бастысы – бұл шешім бейбітшілікке, әділетке бастайтын жол болуы керек.