Кей азаматтар зейнетақы шоттарындағы нақты сома азайып бара жатқанын байқаған.
Соңғы айларда Қазақстандағы Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының (ЕНПФ) инвестициялық табысы халықты алаңдатуда. Себебі кей азаматтар зейнетақы шоттарындағы нақты сома азайып бара жатқанын байқаған, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.
Бұл ненің белгісі? Жинаған қаражатымыздың бір бөлігі жоғалып жатыр ма? ЕНПФ-тағы ақшамыз қайда салынуда және ол неге табыс емес, шығын әкеліп отыр? Осы маңызды сұрақтарға сарапшылармен бірге жауап іздедік.
ЕНПФ табыстылығы: сандар мен шындық 2025 жылдың алғашқы тоқсанындағы ресми деректерге сүйенсек, ЕНПФ-тың жылдық инвестициялық табыстылығы 5-6% шамасында болған. Алайда бұл – номиналды көрсеткіш. Сол кезеңдегі инфляция 9,3% деңгейінде тіркелді. Демек, шынайы (нақты) табыстылық теріс мәнге ие болды. Бұдан бөлек, кей айларда азаматтардың жеке зейнетақы шоттарындағы сома азайып кеткені байқалды. Бұл ЕНПФ-тың инвестициялары нақты шығын әкелгенін көрсетеді.
Ақша қайда инвестицияланып жатыр? Зейнетақы жинақтары әртүрлі бағытта жұмыс істейді: • 46% – ҚР Қаржы министрлігінің мемлекеттік бағалы қағаздарына; • 10-15% – екінші деңгейлі банктердің депозиттеріне; • 8-10% – квазимемлекеттік ұйымдардың облигацияларына; • шамамен 20% – шетелдік қаржы құралдарына (АҚШ, Еуроодақ, Азия нарықтары).
Сарапшылардың пікірінше, шетелдік нарықтардағы тұрақсыздық, АҚШ-тағы пайыздық мөлшерлемелердің жоғары болуы және геосаяси тәуекелдер шетелге салынған инвестициялардың табысына кері әсер етуде. Ал ішкі нарықтағы қаржы құралдарының да кірістілігі инфляция деңгейінен төмен.
Жинақ неге азайып жатыр? 2024 және 2025 жылдары ЕНПФ бірнеше ай қатарынан инвестициялық шығын көрсетті. Бұл дегеніміз – салынған қаражат табыс емес, керісінше негізгі соманың азаюына себеп болды. Осыдан кейін зейнетақы шоттарында азаматтардың нақты теңгесі азайып отыр. Мұндай теріс табыстылықтың басты себебі – қор салған активтердің нарықтық құнының төмендеуі. Бұл қалыпты экономикалық құбылыс болғанымен, ол азаматтарға бірден әсер етеді: адамдар жинаған ақшасының азайғанын көреді.
Сенім дағдарысы: халық не дейді?
Әлеуметтік желілер мен қоғамдық пікір алаңдарында азаматтар «ЕНПФ-тағы ақшамыз азайып жатыр, неге бұлай?» деп жиі сұрақ қоюда. Кейбіреулер ай сайынғы аударымдарға қарамастан, жалпы сома көбеймей, керісінше төмендеп бара жатқанына наразы. 2021 жылы мемлекет зейнетақы жинақтарының бір бөлігін пайдалануға рұқсат бергенде, қоғамда оң көзқарас қалыптасқан болатын. Алайда қазір халық арасында ЕНПФ-қа деген сенім әлсірей бастағаны байқалады.
Сарапшылар не ұсынады? Қаржы саласының мамандары бұл жағдайдан шығудың бірнеше жолын ұсынады: • ЕНПФ инвестициялық портфелін әртараптандыру қажет. Тек мемлекеттік бағалы қағаздарға ғана емес, нақты табыс әкелетін құралдарға да қаражат салынуы керек. • Жеке зейнетақы қорларын басқару мүмкіндігін кеңейту. Азаматтарға өз жинақтарын жеке басқарушы компанияларға аудару құқығы берілуі тиіс. • Қаржылық сауаттылықты арттыру. Халық зейнетақы жүйесінің қалай жұмыс істейтінін түсінуге міндетті. Бұл – өз болашағына деген жауапкершілік. Қаржы кеңесшісі Мәдина Мұстафина:
«Қазір ЕНПФ жинақтарына толық сеніп отыруға болмайды. Азаматтар балама инвестициялық құралдарды қарастыруы керек – мысалы, ерікті зейнетақы салымдары, алтын, құнды қағаздар немесе шетелдік инвестициялар», – дейді.
Болашақ не күтіп тұр? Ұлттық банк пен ЕНПФ басшылығы «ұзақмерзімді кезеңде табыстылық оң болады» деп сендіреді. Бірақ қазіргі жағдай қысқа мерзімді перспективада алаңдаушылық туғызып отыр. Әсіресе, тұрақты табысы төмен, жалғыз ғана зейнетақы қорына сеніп отырған азаматтар үшін бұл – ескерусіз қалдыруға болмайтын мәселе.
Қорытынды: не істеу керек? • Зейнетақы шотыңызды жиі тексеріңіз; • ЕНПФ жаңалықтарын бақылап отырыңыз; • Ерікті зейнетақы салымдарын немесе жеке қаржы құралдарын зерттеңіз; • Қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз.
Зейнетақы – болашаққа салынған инвестиция. Ал болашағыңыз үшін жауапкершілік өзіңізде екенін ұмытпаңыз.