ЛГБТ дауы: Эмоцияға құрылған айыптаулар ма, әлде қоғамды адастыру ма?

Қазақстанда ЛГБТ тақырыбы тағы да қоғам назарын аударды. Астанала өткен жиында белсенді Ардж Турсынхан жаңа заң жобасын «қауіпті», «дискриминациялық», «балаларға зиян» деп атап, оған қарсы шығуға шақырды. Оның айтуынша, «ЛГБТ пропагандасына тыйым салу» туралы түзету елдегі құқықтық еркіндікті тежеп, стигманы күшейтіп, халықаралық оқшаулануға себеп болуы мүмкін.

Алайда оның мәлімдемелері айтылған сәтте-ақ қоғамда түрлі пікір тудырды. Себебі белсендінің сөздері фактіден гөрі эмоцияға жақын, ал болжамдары нақты зерттеулерге сүйене бермейді. Жиында көтерілген мәселелерді сараптай келе, біз бұл тақырыпқа мүлде басқа көзқарас ұсынған мамандармен тілдестік. Олардың пікірлері Ардж Турсынханның уәждерінің әлсіз тұстарын анық көрсетті.

Медиа-сарапшы Меруерт Ғаббас: “Белсенділердің риторикасы – эмоцияға бағытталған ақпараттық қысым”

Алғаш сөз алған медиа-сарапшы белсендінің сөзін ақпараттық талдау тұрғысынан саралады. Оның айтуынша, Ардж Турсынхан айтқан «оқшаулану», «репрессия», «жұлдыздар келмейді» секілді сөздер нақты дәлелдерге сүйенбейді, керісінше аудиторияның қорқыныш сезімін қоздыруға бағытталған.

“Қазіргі медиада ең тез тарайтын контент – үрей тудыратын контент. Белсенділер осыны жақсы түсінеді. Сондықтан кез келген өзгерісті “қауіп” деп көрсету – ақпараттық қысымның бір түрі. Бұл аргумент емес, аудиторияға әсер етудің тәсілі”, – дейді сарапшы.

Оның пікірінше, қоғам эмоцияға емес, фактіге сүйенуі керек. Ал белсенділердің спичіндегі факті аз, эмоция көп. Дәл осы жағдай олардың уәжіне сенімсіздік тудырып отыр. Бұл пікірден кейін мәселенің психологиялық жағына үңілу қажеттігі анықталды.

Балалар психологиясы бойынша маман Еркін Сәрсенов: “Кәмелетке толмағандардың ақпараттық қауіпсіздігін қорғау – халықаралық стандарт”

Психолог Еркін Сәрсенов белсенділердің балаларға қатысты айтқан пікірлерін ғылыми тұрғыдан қарастырды. Оның айтуынша, балалардың жыныстық мінез-құлыққа, гендерлік сәйкестікке қатысты ақпараттық әсерден қорғалуы көптеген елде қалыпты норма.

“Еуропадан бастап Азияға дейін балаларға арналған контентке шектеу бар. Бұл ЛГБТ-ға қарсы жасалған қадам емес, баланың психикасын қорғауға бағытталған талап. Белсенділер мұны “қысым” деп көрсетеді, бірақ бұл – халықаралық стандарт”, - дейді маман.

Ол сондай-ақ, «балаларға әсер етпейді» деген белсенділердің тезисі зерттеулермен дәлелденбегенін атап өтті.

“Психикасы қалыптасу үстіндегі балаға кез келген жыныстық мазмұн әсер етуі мүмкін. Сондықтан сақтық шараларының енгізілуі – қоғамның қауіпсіздікке деген табиғи талабы”, – дейді психолог.

Осылайша психологиялық аспект түсіндіріле бастағанда, тағы бір сұрақ туындайды: мәдени орта бұл өзгерістерді қалай қабылдайды?

Мәдениеттанушы Ләззат Каримова: “Батыстан келген риториканы сол күйінде көшіру қоғамды қақтығысқа әкеледі”

Мәдениеттанушы Ләззат Каримованың айтуынша, белсенділердің көп тезисі Қазақстанның мәдени контекстіне сай емес. Сондықтан қоғамда қарсылық туындауы – табиғи жағдай.

“Біздің қоғамның құндылықтық құрылымы өзгеше. Белсенділердің риторикасы Батыстық дискурстан алынған, ал ол мұндағы моральдық, тәрбиелік ортаға сәйкес келмейді. Контексті ескермей сөйлеу – қоғамның қарсылығын еселейді”, – дейді маман.

Ол сондай-ақ, «ЛГБТ көрінгісі келеді», «оларға мүмкіндік берілмейді» деген аргументтердің мәдениет тұрғысынан үстірт екенін атап өтті.

“Қоғамның құндылығын өзгерту – бір күннің шаруасы емес. Бұл процесс диалогты қажет етеді, қысымды емес”, – деді мәдениеттанушы.

Эмоция емес – дәлел керек. Белсенділердің сөзі қоғамды сендіре алмады Қоғамдағы бұл тақырыптың өзекті болуы – табиғи құбылыс. Бірақ мәселені шешу үшін эмоциялық айқай емес, дерек пен зерттеуге сүйенген салмақты пікірталас қажет. Ал әзірге белсенділердің бүгінгі айтқандары қоғамды сендіруден гөрі, жаңа сұрақтар туындатқанға ұқсайды.