Вашингтондағы саяси ойынның салқыны Қазақстанға жетуі мүмкін бе?

АҚШ Конгресі мен Ақ үй арасындағы қаржыландыру мәселесі шешілмей, үкімет жұмысы уақытша тоқтап қалу қаупі — соңғы айларда жаһандық нарықтың басты тақырыбына айналды. Мемлекеттік қызметкерлердің жалақысы тоқтап, мемлекеттік мекемелер жабылуы ықтимал деген жаңалықтар әлемдік экономиканы дүр сілкіндірді.

Көпшілік үшін мұндай саяси тартыстар тек АҚШ ішіндегі мәселе сияқты көрінуі мүмкін. Алайда әлем экономикасы бүгінде бір-бірімен тығыз байланысқан: Вашингтондағы шешімдер Лондон мен Пекинге, тіпті Астана мен Алматыға да әсер етуі ғажап емес.

АҚШ-тағы шатдаун Қазақстан үшін тікелей қауіп тудырмаса да, оның салдары жанама жолдармен сезілуі ықтимал. Мұнай бағасының құбылуы, доллар бағамындағы тұрақсыздық және инвестор сенімінің төмендеуі — біздің экономикаға ықпал ететін негізгі факторлар, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.

АҚШ-та шатдаун болған кезде мемлекеттік шығындар мен қызметтер тоқтайды, бұл елдің ішкі экономикасына және жаһандық нарыққа белгісіздік әкеледі. Сол белгісіздік мұнай мен металл бағасын құбылтса, Қазақстан үшін бұл — экспорттық табыстың азаюы.
Сондай-ақ, маңызды экономикалық деректердің кешігуі әлемдік инвесторлар үшін ақпарат тапшылығын тудырып, сенімсіздік пен қаржы нарықтарындағы ауытқуларды арттырады.

2. Қазақстан мен АҚШ арасындағы байланыс

АҚШ — Қазақстанның басты сауда серіктестерінің қатарында емес. Біздің экспорт құрылымы негізінен мұнай, уран, металл және ауылшаруашылық өнімдерінен тұрады. Ал бұл өнімдер үшін сұраныс АҚШ-тан емес, жалпы жаһандық нарықтан қалыптасады.
Дегенмен, АҚШ-тың қаржы нарығындағы қозғалыстар, доллар бағамы мен пайыздық мөлшерлемелердің өзгеруі біздің теңгеге, инвестициялық климатқа және сыртқы қарыз алу шарттарына әсер етеді.

3. Қандай арналары арқылы әсер етуі мүмкін?

• Мұнай бағасы. Егер шатдаун ұзаққа созылса және АҚШ экономикасы баяуласа, мұнайға сұраныс азайып, баға төмендеуі ықтимал. Бұл — Қазақстан бюджеті мен экспорттық табысына тікелей соққы.
• Инвестор сенімі. Дамушы елдерге келетін инвестиция ағындары қысқарып, капитал АҚШ-қа қайта ағылуы мүмкін. Бұл теңге бағамына қысым түсіреді.
• Қаржы нарығы. АҚШ облигацияларының төлемдері мен есептері кешіксе, халықаралық нарықта сенім дағдарысы орын алуы мүмкін. Бұл қазақстандық банктер мен компаниялардың сыртқы қарыз алуын қиындатады.
• Логистика мен келісімшарттар. Мемлекеттік қызметтердің тоқтауы халықаралық келісімдер мен тасымалдарға әсер етуі мүмкін, бірақ Қазақстан үшін бұл бағыттағы тәуелділік төмен.

4. Қай салалар осал болуы мүмкін?

1. Энергетика (мұнай, газ). Мұнай бағасының құбылуы экспорт пен бюджетке бірден әсер етеді.
2. Металлургия және тау-кен саласы. Әлемдік өндіріс баяуласа, сұраныс азайып, металл бағасы төмендейді.
3. Банк және қаржы секторы. Валюталық тұрақсыздық пен сыртқы қарыздың қымбаттауы банктердің өтімділігіне әсер етеді.
4. Шағын экспорттаушылар. АҚШ нарығымен жұмыс істейтін компаниялар үшін төлемдер мен келісімшарттарда кешігулер болуы мүмкін.

5. Әсердің мерзімі мен ауқымы

• Қысқа мерзімде (1–2 апта): нарықтағы құбылмалылық жоғарылайды, бірақ экономикада үлкен өзгеріс болмайды.
• Орта мерзімде (бірнеше аптадан 1 айға дейін): мұнай мен капитал нарығындағы тұрақсыздық әсер ете бастайды.
• Ұзақ мерзімде (бірнеше ай): инвестицияның қысқаруы және сыртқы қарыздың қымбаттауы экономикалық өсімге кері әсер етеді.

6. Үкімет пен бизнеске арналған ұсыныстар

1. Валюта тәуекелін азайту. Экспортшылар мен импортшылар хеджирлеу құралдарын белсенді қолдануы керек.
2. Қаржылық буфер қалыптастыру. Мемлекет пен ірі компаниялар сыртқы шоктарға дайындық жоспарын жасауы қажет.
3. Экспорт нарығын әртараптандыру. Еуропа, Азия және ТМД нарықтарына бағыт ұлғайған сайын тәуелділік төмендейді.
4. Ақпараттық ашықтық. Ұлттық Банк пен Үкімет халыққа айқын әрі дер кезінде ақпарат беріп, сенімділікті сақтау қажет.

Қазіргі әлемде экономикалық процестер бір-бірімен тығыз байланыста. АҚШ-тағы шатдаун — тек америкалықтардың мәселесі емес, ол жаһандық нарықтағы сенім мен тұрақтылықты да шайқалтады. Қазақстан үшін мұндай жағдайлар — экономикалық тәуелділікті азайту мен нарықтық тұрақтылықты күшейтудің маңызын еске салатын белгі.

Шатдаун қысқа мерзімді болса, әсері шектеулі болады. Ал ұзаққа созылған жағдайда — мұнай мен металл бағасының төмендеуі, инвесторлардың тәуекелден қашуы, теңгеге қысым және экспорт кірісінің азаюы байқалуы мүмкін.
Сондықтан Үкімет пен қаржы институттары алдын ала әрекет етіп, сыртқы шоктарға қарсы қорғану стратегияларын күшейтуі қажет.

Ең бастысы — әлемдегі кез келген экономикалық дауылға дайын, икемді және әртараптанған экономика қалыптастыру. Сонда ғана мұндай жаһандық құбылыстар біздің елге қатты әсер етпейді.