1 қарашадан бастап Қазақстанда қандай өзгерістер күшіне енеді

2025 жылдың қарашасы қазақстандықтар үшін әлеуметтік, қаржылық және әкімшілік тұрғыдан бірқатар маңызды жаңалықтарға толы ай болғалы тұр. Мемлекеттік органдардың жаңа ережелері мен нарықтағы реформалар 1 қарашадан бастап күшіне еніп, азаматтардың күнделікті өмірі мен экономикалық белсенділігіне тікелей әсер етпек. Төменде сол өзгерістерге егжей-тегжейлі тоқталамыз.

Көші-қон жүйесі цифрланады

1 қарашадан бастап Қазақстанда көші-қон процестерін басқарудың біртұтас цифрлық платформасы іске қосылады. Бұл жүйе шетелдік азаматтарды тіркеу, еңбек рұқсаттарын рәсімдеу және визалық процестерді автоматтандыруды көздейді. Бұрын бірнеше мекемеден өту қажет болған рәсімдер енді бір орталықтан электронды түрде орындалады.

Жаңа платформа көші-қон қызметін толық цифрлық форматқа көшіріп, деректер алмасуды жеңілдетеді. Сарапшылардың айтуынша, бұл жаңашылдық құжат айналымын 60 пайызға дейін қысқартып, жұмыс берушілер мен мигранттардың уақытын үнемдейді.

Тұрғын үй нарығында жаңа мүмкіндік

Қараша айынан бастап «Отбасы банк» «Наурыз» және «Наурыз жұмыскер» ипотекалық бағдарламалары бойынша жаңа өтінімдерді қабылдауды қайта бастайды. Бағдарламаның жалпы бюджеті ұлғайтылып, енді 500 млрд теңгеге дейін жетеді.

Бастапқы жарна көлемі пәтердің жағдайына байланысты 10–20 пайыз аралығында белгіленген. Әлеуметтік әлсіз топтар үшін пайыздық мөлшерлеме — 7%, ал өзге санаттар үшін — 9%. Астана мен Алматыда берілетін ең жоғары қарыз — 36 млн теңге, аймақтарда — 30 млн теңге көлемінде.

Бұл шешім қолжетімді баспанаға деген сұранысты қанағаттандыруға және құрылыс саласын жандандыруға бағытталған. Сонымен қатар, жұмысшы мамандық иелеріне арналған арнайы шарттар қарастырылған.

Ипотекалық мөлшерлемелер төмендейді

1 қарашадан бастап Қаржы нарығын реттеу агенттігі ипотекалық займдар бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің (ГЭСВ) шекті деңгейін 25%-дан 20%-ға дейін төмендетеді.

Мамандардың пікірінше, бұл өзгеріс банктерді несие өнімдерінің құрылымын қайта қарауға мәжбүрлейді және тұрғындарға тиімдірек ұсыныстар жасауға ықпал етеді. Нәтижесінде ипотека алу қолжетімді бола түспек.

Жалақыны есептеу тәртібі өзгереді

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі 1 қарашадан бастап орташа жалақыны есептеу ережесіне түзетулер енгізеді. Енді тұрақты сипаттағы ынталандыру төлемдері де (бонус, үстемақы және сыйақы секілді) орташа жалақы құрамына кіретін болады.

Бұл өзгеріс қызметкерлердің нақты табысын есептеуді әділ әрі ашық етеді. Сонымен қатар, жұмыс берушілерге еңбекақы қорын есептеу мен құжат жүргізуде бірізділік орнатады.

Коммуналдық төлемдер бойынша жаңа әдістеме

Қарашадан бастап су мен кәріз қызметтеріне ақы төлеу тәртібі жаңарады. Енді есеп айырысу есептегіш құралдары арқылы жүргізіледі, ал есептегіш орнатылмаған үйлерде төлем мөлшері жергілікті атқарушы органдар бекіткен нормалар бойынша есептеледі.

Бір көпқабатты үйде ортақ есептегіш болса, ал кейбір пәтерлерде жеке құрал болмаса, айырмашылық сол пәтерлер арасында теңдей бөлінеді. Бұл әдістеме төлем жүйесін әділ етіп, бұрын жиі туындайтын түсініспеушіліктердің алдын алуға бағытталған.

Салықтық тәртіп күшейеді

Мемлекеттік кірістер комитеті азаматтарға 2024 жылдың мүлік және көлік салығын төлеу мерзімі аяқталғанын ескертті. 14 қарашадан кейін төлем жасамағандарға қатысты өндіріп алу шаралары басталады.

Қарызы 1 айлық есептік көрсеткіштен (МРП) асқан жағдайда іс сот орындаушыларына жолданады, ал 40 МРП-дан жоғары қарыз иелеріне шетелге шығуға шектеу қойылуы мүмкін. Сарапшылар салық міндеттемелерін уақытылы орындау азаматтардың қаржылық беделін сақтауға көмектесетінін айтады.

Әуе қатынасы кеңейеді

Қараша айында қазақстандық әуе тасымалы да жаңа бағыттармен толықпақ. 7 қарашадан бастап Astana — Самарқанд, ал 10 қарашадан бастап Astana — Бішкек бағытында жаңа тұрақты рейстер ашылады.

Бұл жаңалық аймақаралық туризмді дамытуға және Орталық Азиядағы экономикалық байланыстарды нығайтуға ықпал етеді. Сонымен қатар, FlyArystan мен басқа да лоукостерлер алдағы уақытта жаңа халықаралық бағыттарды іске қосуға дайындалып жатыр.

Білім және ғылым саласындағы жаңалықтар

Қарашаның алғашқы аптасында магистратура мен докторантура бағдарламаларына құжат қабылдау кезеңі басталады. Министрлік биыл конкурсқа қатысушылардың электронды тіркеуін жеңілдетіп, өтініш берушілерге eGov порталы арқылы өтініш жолдау мүмкіндігін ұсынды.

Ал мектеп оқушылары үшін күзгі демалыс аяқталып, 3 қарашадан бастап жаңа оқу кезеңі басталады. Білім басқармалары оқу сапасын арттыруға бағытталған жаңа әдістемелер мен цифрлық платформаларды енгізуді жалғастыруда.

Ауа райы: қыс қаһарына дайындық қажет

«Қазгидромет» мамандары қараша айында елдің басым бөлігінде қар, боран және көктайғақ болатынын ескертті. Солтүстік пен шығыс өңірлерде ауа температурасы түнде минус 10–15 градусқа дейін төмендеп, қатты жел соғуы мүмкін.

Оңтүстік өңірлерде жауын-шашын көбейіп, жол-көлік қозғалысына әсер етуі ықтимал. Төтенше жағдайлар қызметі тұрғындарға жылыту жүйелерін тексеріп, көліктерін қысқы жағдайға бейімдеуді ескертеді.

Қараша айындағы бұл өзгерістер — елдегі әлеуметтік-экономикалық процестерді жаңғырту мен цифрландыру бағытындағы жүйелі қадамдардың жалғасы.

Жаңа платформалар мен бағдарламалар азаматтардың мемлекеттік қызметтерге қолжетімділігін арттырып, қаржылық және тұрмыстық тұрақтылыққа жол ашады.