Қазақстандағы қаржы пирамидалары: алаяқтықтың эволюциясы мен бүгінгі қауіп

Қаржы пирамидалары Қазақстан қоғамы үшін әлі де ең өзекті қауіптердің бірі болып отыр. Әсіресе цифрлық дәуірде, интернет пен әлеуметтік желілер ықпалы күшейген шақта бұл алаяқтық схемалар бұрынғыдан да белсенді таралуда, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.

Қазақстанда алғашқы қаржы пирамидалары 1990-жылдары пайда болды. Экономикалық дағдарысқа тап болған халық қаржылық сауаттылықтан айырылып, жылдам байлыққа жету уәдесіне сеніп қалды. Уәде етілген табыстың орнына мыңдаған азамат үлкен қаржылық шығынға ұшырады.

Бүгінгі күні қаржы пирамидалары күрделі әлеуметтік-экономикалық проблемаға айналды. Олар азаматтардың әл-ауқатына кері әсер етіп қана қоймай, қоғамда тұрақсыздық туғызуы мүмкін. ҚР Қаржылық мониторинг агенттігі (АФМ) бұл схемаларды инвестиция саласындағы ең қауіпті қылмыстық модельдердің бірі ретінде сипаттайды.

Мамандардың айтуынша, классикалық қаржы пирамидасы төрт кезеңнен тұрады:

Бастама – алғашқы салымшылар тартылып, жоғары табысқа уәде беріледі; Өсу – жаңа қатысушылар қарқынды қосылып, ақша ағыны көбейеді; Дағдарыс – жаңа салымшылар саны азайып, төлемдер кешігеді;Күйреу – пирамида жабылып, азаматтар ақшасынан айырылып қалады.

АФМ алаяқтықты ерте анықтау үшін арнайы ІТ құралдар мен алгоритмдер енгізген. Бұл тәсіл азаматтардың шығындарын азайтып, алаяқтардың әрекетін тоқтатуға мүмкіндік береді.

2024 жылы елде 82 қылмыстық іс тіркеліп, 36 қаржы пирамидасының қызметі әшкереленді. 5 мыңнан астам азамат зардап шегіп, жалпы шығын 5,4 млрд теңгені құрады. Оның ішінде 4,4 млрд теңге қайтарылды.

Алматы мен Астана — қаржы пирамидалары ең жиі кездесетін өңірлер қатарында.