Теңгенің күн сайын әлсіреуінің себебі неде: девальвацияның жаңа толқыны бола ма?

2025 жылдың шілде–тамыз айларында теңге қысымға түсті: нарықтық бағам 540–550 теңге/USD дәлізін көрді. 28 шілдеде Ұлттық банк ресми бағамды 544,87 теңге деңгейінде белгіледі. Инфляция баяулағанымен, әлі екі таңбалы: 2025 жылдың тамызында тұтыну бағаларының индексі 12,2% болды. Базалық мөлшерлеме маусымдағы шешіммен 16,5% деңгейінде сақталды, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.

Төл теңгенің әлсіреуінің негізгі себептері:

1) Сыртқы баға конъюнктурасы. Brent бағасы төмендеу траекториясына өтті; жазғы саудада 70 доллардан төмен деңгейлер тіркелді. Бұл мұнай экспорттаушы елдер валюталарына қысым жасайтын фактор.

2) Маусымдық сұраныс пен импорт. Жазда бизнес пен халықтың валютаға сұранысы артады (демалыс, дивидендтер мен импорт төлемдері). Шілде қорытындысы бойынша теңге айлық есепте ~4% әлсіреді.

3) Аймақтық тәуекелдер. Ресей рублінің құбылмалылығы, санкциялық бұзылулар мен логистика құны теңгеге жанама қысым жасайды.

Ұлттық банктің ұстанымы

Ұлттық банк инфляциялық таргеттеуді және еркін өзгермелі айырбас бағамын сақтайтынын қайталап айтты. Міндет — бағамды «ұстап тұру» емес, нарықтағы өткір теңселістерді тегістеу. Шілде айында регулятор нарыққа нүктелік интервенция жасады, сондай-ақ банктер үшін ең төменгі резерв нормативтері көтерілді. Бұл теңгеге сұранысты салқындатуға бағытталды.

Қорлар мен буферлер

• Халықаралық резервтер $50–52 млрд деңгейінде. Алтын үлесі артты, бұл қосымша қауіпсіздік буфері.

• Ұлттық қор активтері $60 млрд-тан асты. Қажет жағдайда трансферттер мен сатулар ішкі нарыққа жанама қолдау береді.

• Сыртқы бағалау. Жазда S&P Қазақстанның болжамын «Позитивтіге» өзгертті, бұл сыртқы инвесторлар үшін тәуекел бағасын төмендетеді.

Инфляция мен мөлшерлеме

Инфляция 2024 жылғы шыңнан төмендеді, бірақ әлі де 12%+. Базалық мөлшерлеме 16,5% деңгейінде, бұл теңгені толық қорғамаса да, қаржы нарығында алыпсатарлықты тежеп отыр.

Сарапшылар пікірі

• BCC Invest болжамы: 2025 соңына қарай USD/KZT орташа айлық бағамы ~535 болуы мүмкін, яғни жыл соңында теңге біршама нығаюы ықтимал.

• Нарықтық комментаторлар: Шілдедегі әлсіреу маусымдық және сыртқы факторлардың қосындысымен байланысты; ҰБ-тың интервенциялары нарықтағы дүрбелеңді шектеді.

• ҰБ басшылығы: Біржолғы девальвация дәуірі артта қалды, енді бағам біртіндеп, нарықтық факторларға қарай өзгереді.

Жаңа девальвация толқыны болуы мүмкін бе?

Базалық сценарий: Егер мұнай бағасы $70 маңында болса, ҰБ саясаты өзгермесе, бюджет пен төлем балансы тұрақты қалса — теңге 520–560 дәлізінде құбылып, жыл соңына қарай 530–550 аймағында теңгерілуі ықтимал.

Қатерлі сценарий: Brent $60 төмен ұзақ уақытқа түссе, Ресейге қатысты жаңа санкциялар логистиканы бұзса және инфляция қайта үдей берсе — 560–590 диапазонын сынау тәуекелі бар.

Оң сценарий: Мұнай 70–80$ орнығып, инфляция екі таңбадан тез түссе, шетелдік инвестициялар артса — теңге 530 төмен тұрақты диапазонға түсуі мүмкін.

Халық пен бизнес иелеріне кеңес

1. Валюта тәуекелін басқару: импортерлер мен экспортерлер форвард және своп құралдарын қолданғаны жөн.

2. Қысқа мерзімді дүрбелеңге берілмеу: ҰБ бағамды толық ұстамайды, тек өткір секірістерді тегістейді.

3. Теңге активтерін қарастыру: депозиттер мен мемлекеттік бағалы қағаздар нақты оң табыс береді.

Қорытындылай айтқанда, қазіргі жағдайда біржолғы ірі девальвация қаупі төмен, бірақ теңге бағамында құбылмалылық сақталады. Нарықтық және сыртқы факторлар нашарласа — әлсіреу жалғасуы мүмкін, бірақ бұл баяу әрі бақылауда өтеді.